Meme Kanseri İzlem-Bakım
Tedavi bitse bile doktorunuz sizi yakın gözlem altında tutmak isteyecektir. Tüm izlem randevularınıza gitmeniz çok önemlidir. Bu ziyaretlerde doktorlarınız her hangi bir sorun yaşayıp yaşamadığına dair sorular soracak ve muayene ve laboratuvar testleri veya röntgen ve taramalarla kanser tedavisin yan etkilerinin belirtilerini kontrol edecektir.
Hemen her türlü kanser tedavisinin yan etkileri olur. Bazıları birkaç hafta veya birkaç ayda geçerken bazıları ise hayatınızın geri kalanı boyunca devam edebilir. Bu dönemde, kanser bakım ekibiniz ile fark ettiğiniz her türlü değişiklik ya da sorunu görüşebilir ve kafanıza takılan soruları ve kaygılarınızı paylaşabilirsiniz.
Başlangıçta izlem randevularınız 3 ila 6 ayda bir olacaktır. Kansersiz geçirdiğiniz süre uzadıkça randevu sıklığınız da azalacaktır. 5 yıldan sonra genellikle muayeneler yılda bir kez yapılır. Meme koruyucu ameliyat geçirdiyseniz ameliyat ve radyasyonun tamamlanmasından yaklaşık 6 ay sonra ve sonrasında da en az yılda bir kez mamografi çektirmeniz gerekmektedir. Mastektomi yapılan kadınlar ise diğer meme için yıllık mamografilerine devam ederler.
Tamoksifen veya toremifen alıyor olmanız durumunda bu ilaçların rahim kanseri riskini arttırması gerekçesiyle her yıl pelvik muayene olmalısınız. Bu riskin en yüksek olduğu grup menopoza girmiş olan kadınlardır. Menopoz sonrasında vajinal kanama veya lekelenme, regl aralarında kanama ya da lekelenme veya regl düzeninde değişiklik gibi anormal durumları mutlaka vakit kaybetmeden doktorunuza bildiriniz. Bunların sebebi çoğunlukla kansere bağlı olmayan durumlar olsa da yine de rahim kanserinin ilk işareti olabilir.
Aromataz inhibitörü alıyorsanız veya menopoz öncesindeyseniz ve tamoksifen veya toremifen kullanıyorsanız doktorunuz kemik sağlığınızı izlemek isteyecektir ve ayrıca kemik yoğunluğunuzu kontrol etmeyi düşünebilir.
Kanda tümör belirteci incelemeleri, karaciğer fonksiyon testleri, BTler, kemik taramaları ve göğüs filmleri gibi diğer testler izlemin standart parçaları değildir. Bu testlerin yapılması meme kanseri tedavisi olan bir kadının daha uzun yaşamasını sağlamaz. Bu testler, kanserin nüksettiğine dair semptomların veya fiziksel muayene bulgularının bulunması halinde yapılacaktır. Bu ve benzeri diğer testler, klinik deneylerde yeni tedavilerin değerlendirilmesinin bir parçası olarak uygulanabilir.
Semptomlar, muayeneler veya testler nüksetme durumuna işaret ediyorsa röntgen, BT taraması, PET taraması, MRG taraması, kemik taraması ve/veya biyopsi gibi görüntüleme testleri yapılabilir. Doktorunuz aynı zamanda CA-15-3, CA 27-29, vaye CEA gibi kan tümör belirteçlerinin düzeylerine de bakmak isteyebilir. Bazı kadınlarda kandaki bu maddelerin düzeyleri kanserin kemiklere veya karaciğer gibi başka organlara yayılmış olması halinde artar. Ancak kanserin nüksettiği tüm kadınlarda artmadıkları için her zaman yardımcı olmazlar. Bu değerlerin artması halinde doktorunuz bunları terapinin sonuçlarını izlemek için kullanabilir.
Eğer kanser nüksederse tedaviniz kanserin bulunduğu konuma ve daha önce hangi tedavileri almış olduğunuza bağlı olarak belirlenir. Ameliyat, radyasyon terapisi, hormon terapisi, kemoterapi, hedefli terapi veya bunların bazı kombinasyonları şeklinde uygulanabilir. Ayrıca, sağlık sigortası da önemli bir konudur. Kimse kanserin nüksetmesini istemez, ancak olası bir durumda doktor kontrolleri ve testler oldukça maliyetli olduğu için sağlık sigortanızın olmadı önem taşır.
Meme kanseri tedavisi sonrasında Lenf ödem
Lenf ödemi, yani sıvı oluşumuna bağlı olarak kolda şişme durumu, meme kanseri tedavisinden sonra her an ortaya çıkabilir. Aksiler lenf nodlarının alındığı veya aksiler lenf nodlarına radyasyon verilen her türlü tedavide lenf ödemi riski bulunur çünkü koldan lenf sıvınsın normal drenajı değiştirilir.
Lenf ödeminin başlıca semptomlarında biri meme kanseri için tedavi gören taraftaki kolda veya elde gerginlik hissidir. Kolunuzda ve elinizde her türlü şişkinlik, gerilme veya incinme durumunda hemen doktorunuza veya ilgili hemşirenize başvurmalısınız.
Lenf ödeminin kimde oluşup kimde oluşmayacağını tahmin etmenin kesin bir yolu yoktur. Ameliyattan hemen sonra, aylar sonra ve hatta yıllar sonra bile ortaya çıkabilir. Lenf ödemi oluşma ihtimali kadının hayatı boyunca bulunacaktır.
Bakım ile lenf ödemi çoğunlukla önlenebilir ya da oluştuğu durumlarda kontrol altında tutulabilir. Etkilenen kolda veya elde oluşan bir enfeksiyon veya incinme de lenf ödemi gelişmesine katkıda bulunur veya mevcut lenf ödeminin daha da kötüleşmesine yol açabilir. Bu nedenle kolu ve eli korumak için koruyucu önlemler alınmaya odaklanılması önemlidir. Doktorların çoğu kadınların lenf nodu ameliyatı veya radyasyon almış taraftaki kollarından kan alınmasından veya tansiyon ölçümü yapılmasından kaçınılmasını tavsiye eder.
Meme kanseri tedavisi sonrasında yaşam kalitesi
Meme kanseri tedavisi görmüş olan kadınlar tedavilerinin bazı hatırlatıcıları (cerrahi yara izleri gibi) kalsa da tedavinin tamamlanmasından sonra genel yaşam kalitelerinin normal olabileceği konusunda temin edilmelidir. Kapsamlı çalışmalar bunu göstermektedir. Ancak kemoterapi alan kadınlarda belli fonksiyon alanlarında ufak düşüşler yaşanabilir.
Çalışmalar, meme kanserini atlatan kadınların 4’te 1’ini temsil eden genç kadınların meme kanseri streslerine ve tedavisine ayak uydurmada biraz daha fazla sorun yaşadıklarını göstermektedir. Duygusal ve sosyal fonksiyonlar açısından sorun yaşıyor olabilirler. Bazıları kendilerini yalnız hissedebilir. Bazı kadınlarda kemoterapi erken menopoza yol açabilir; ki bu da başlı başına bir sıkıntı sebebidir. Ayrıca cinsel zorluklar da yaşanabilir. Bu konularda meme kanserini atlatan gençlere yönelik oluşturulmuş danışma ve destek grupları yardımcı olabilir.
Meme kanserinin duygusal yanları
Yaptırdığınız testler ve tedavilerle ilgilenirken duygusal, psikolojik ve ruhsal sağlığınızı da göz önünde bulundurmak çok önemlidir. Tedaviniz bittiği zaman kendinizi duygusal açıdan dağılmış halde bulabilirsiniz. Bu birçok kişinin başına gelen bir durumdur. Tedavi süresince yaşadığınız yoğunluk yüzünden sadece tedaviniz üzerinde odaklanmış olabilirsiniz.
Tedaviden sonra ise artık kendi ölüm ihtimalinizi, veya kanserinizin aileniz, arkadaşlarınız ve kariyeriniz üzerindeki etkilerini düşünmeye başlayabilirsiniz. Ayrıca eşiniz veya partnerinizle ilişkinizi yeninden gözden geçirmeye de başlayabilirsiz. Beklenmedik konular da kaygıya sebep olabilir; örneğin, sağlığınız geri geldikçe doktor randevularınız azalacak ve kanser bakım ekibinizi daha seyrek görmeye başlayacaksınız. Bu da bazı hastalar için endişe sebebi olabilir.
Bu dönem duygusal ve sosyal destek almak için ideal zamandır. Kendilerinden güç alabileceğiniz ve yanlarında rahatlayabileceğiniz insanlara ihtiyaç duyarsınız. Bu destek; aile, arkadaşlar, kanser destek grupları, dini veya ruhani gruplar, online destek toplulukları veya bireysel danışmanlar şeklinde olabilir.
Kanser geçirmiş olan hemen hemen herkes bir çeşit destek almaktan faydalanabilir. Sizin için en iyi destek şekli ise durumunuza ve kişiliğinize bağlıdır. Bazı kişiler akran destek grupları veya eğitim gruplarında kendilerini güvende hisseder. Bazıları, dini toplantılar gibi ortamlarda daha günlük konuşmalar yapmayı tercih eder. Bazıları ise güvenilir bir danışman veya dost ile birebir konuşma yapmayı seçebilir. Güç veya rahatlama kaynağınız ne olursa olsun, mutlaka kaygılarınızı paylaşabileceğiniz bir ortamınız olması gerekir.
Kanserle çıkılan bu yolculukta çok büyük yalnızlık hissi olabilir. Bununla tek başınıza baş etmeye çalışmak gerekli ya da gerçekçi değildir. Ayrıca siz kendinizi uzaklaştırdığınız sürece aileniz ve arkadaşlarınız da dışarıda kalmış hissine kapılabilirler. Bu yüzden ailenizin, arkadaşlarınızın—yardımı dokunabileceğini düşündüğünüz herkesin sizin mücadelenize dahil olmasına izin verin.
Meme kanseri tedavisinden sonra vücut görüntüsü
Kanser ve tedavisinin verdiği stresle başa çıkmanın yanında meme kanseri olan pek çok kadın fiziksel görünümlerinde tedavinin sebep olduğu değişiklikler nedeniyle de sıkıntı çeker.
Saç kaybı gibi bazı değişiklikler kısa vadeli olabilir. Ancak daha uzun vadeli değişimler kadınlar kendileri hakkındaki hissiyatları üzerinde derin etki yaratabilir. Kadınların saçlarını kaybetmeleri konusunda peruk, şapka, şal ve diğer aksesuarlar kullanma gibi birtakım seçenekler bulunur. Bunlara alternatif olarak bazı kadınlar kendilerinin meme kanserini atlatan bireyler olarak tanıtmanın bir yolu olarak saçsızlık durumlarını kullanmayı tercih edebilir.
Meme kanseri tedavisinin doğurduğu memenin (ve ya memelerin) bir kısmının ya da tamamının ameliyat ile kaybedilmesi gibi bazı değişiklikler ise kalıcı olabilir. Bazı kadınlar bunun için rekonstrüktif ameliyatı seçerken bazıları ise bir meme şeklini tercih edebilir.
Yaşadığınız değişiklik ne olursa olsun, bu değişikliklerle başa çıkma konusunda tavsiye ve destek alabileceğinizi bilmek önemlidir doktorunuzla veya sağlık ekibinizin diğer üyeleriyle bu konuyu görüşmek başlangıç noktası olabilir. Ayrıca meme kanseri üzerine oluşturulmuş olan grup ve topluluklarda da destek alınabilir.
Meme rekonstrüksiyonu, meme şekilleri ve sutyenler
Mastektomi (veya bazı durumlarda meme koruma ameliyatı) sonrası kadınlar meme tümseğinin yeniden yapılmasını veya yeniden şekillendirilmesini isteyebilir. Bu durum genellikle kanseri tedavi etmek için yapılan ameliyat öncesinde tartışılır. Rekonstrüksiyonun türü ve ne zaman yapılacağı kadının tıbbi durumu ve kişisel tercihlerine bağlı olarak belirlenir. Rekonstrüktif cerrahide çeşitli seçenekler mevcuttur. Bazı yöntemler tuzlu su veya silikon implantları kullanırken bazıları vücudun diğer bölgelerinden alınan dokuları kullanır.
Meme formu, sutyenin içine giyilen veya doğal memenin görüntü ve hissine benzer şekilde vücuda takılan bir protezdir (yapay vücut parçası). Mastektomi yapılmış olan kadınlar için meme formları meme rekonstrüksiyonuna önemli bir alternatiftir. Bazı kadınlar, meme rekonstrüksiyonunun tamamlanması için çeşitli uygulamalar gerektiğini bildikleri için daha fazla cerrahi operasyon geçirmek istemeyebilir.
Meme formu kullanmayı düşünüyorsanız doktorunuz size kalıcı bir meme formunun veya protezinin takılması için yeterince iyileştiğiniz zamanı bildirecektir. Bu formların çoğu, doğal dokunun hareketini, hissiyatını ve ağırlığını taklit eden malzemelerden yapılır. Ağırlığı uygun biçimde yapılmış bir form doğru postur için vücudun ihtiyaç duyduğu dengeyi sağlar ve sutyeninizin sabit kalmasına destek olur.
İlk etapta bu formlar ağır gelebilir ancak zamanla ağırlıkları doğal hissedilemeye başlanacaktır. Ürünün fiyatının yüksek olması o ürünün sizin için en iyisi olduğu anlamına gelmez. Sizin için sutyeninizin içinde ve giysilerinizin altında uyum, rahatlık, çekici ve doğal görünüş sağlayacak ürünü bulmak için aceleci davranılmamalıdır. Giysilerinizin üzerinize ameliyattan önce olduğu gibi oturması önemlidir.
Sizin için doğru sutyen daha önce hep kullandığınız sutyen olabilir. Üzerinde değişiklik yapılması gerekebilir ya da gerekmeyebilir. İyileşme sırasında memede hassasiyet olduğu durumlarda giyilen sutyenin göğsü çok sıkıştırmaması için sutyeni genişletici dolgu maddeleri kullanımı yardımcı olabilir.
Meme ağırlığı fazla olan kadınlar, tek ya da her iki askının da altına omuz pedi yerleştirerek omuz askılarına yapılan baskıyı azaltabilir.
Meme formunuzu sutyen içinde bir cepte kullanmaya karar verirseniz her zaman kullandığınız sutyeninizi bunun için uygun hale getirebilirsiniz. Bunun yanı sıra hali hazırda cep dikişli özel mastektomi sutyenleri de bulunmaktadır. Balenli sutyen takmak istemeniz durumunda bunu öncelikle doktorunuzla netleştirmeniz tavsiye edilir.
Protezinizi gece elbisenizin altına günlük sutyenlerinizden daha rahat bir şekilde takmak isteyebilirsiniz. Çoğu mağazada gece kıyafetlerinizin altına takabileceğiniz özel yumuşak sutyenler satılmaktadır.
Meme protezleri için sağlık sigortası kapsamı değişkendir. Sigorta poliçenizin neleri kapsadığını ve ne taleplerde bulunabileceğinizi mutlaka okuyun. Ayrıca doktorunuzdan da size protez ve herhangi bir mastektomi sutyeni için reçete yazmasını talep edebilirsiniz. Bu sutyen ve meme formlarını alırken, fiş üzerinde “tıbbi” yazmasına dikkat ediniz ki sigortanız kapsamındaysa size ödeme yapılabilsin. Bu ürünler vergi indirimine tabi olabilir. Bu nedenle tüm harcama kayıtlarının dikkatlice saklanması önerilir.
Bazı sigortalar hem protez hem de rekonstrüktif cerrahiyi kapsamaz. Bu durumda sigorta şirketinizden protez veya sutyen talebinde bulunursanız bazı durumlarda şirket daha sonra yaptırmak isteyebileceğiniz rekonstrüksiyonu karşılamayacaktır. Bu nedenle talepte bulunmadan önce mutlaka sigorta kapsamınızı iyi araştırınız.
Meme kanserinden sonra cinsellik
Cinselliğe ilişkin kaygılar çoğunlukla meme kanseri olan bir kadın için oldukça endişe vericidir. Birtakım faktörler kadın için meme kanserinden sonra daha yüksek cinsel sorun riski taşıyabilir. Fiziksel değişiklikler (ameliyat sonrası oluşanlar gibi) kadının vücudundan rahatsız olmasına sebep olabilir. Kemoterapi gibi bazı meme kanseri tedavileri kadınların hormon düzeylerini değiştirerek cinsel istek ve/veya tepkilerini olumsuz etkileyebilir. 20li 30lu yaşlardaki bir kadına konulan meme kanseri teşhisi özellikle zordur çünkü bu dönemde partner seçimi ve çocuk doğurma çok önemlidir.
Kadınların vücutlarının görünümündeki değişikliklere ayak uydurabilmelerine ilişkin önerilere kendilerine bakmaları ve dokunmaları ve tercihen ameliyattan önce başkalarının desteğini almaları, partnerlerini ameliyattan sonra mümkün olduğunca dahil etmeleri ve değişen görüntülerine ilişkin duyguları, ihtiyaçları ve istekleriyle ilgili açıkça iletişim kurmaları örnek verilebilir.
Cerrahi operasyon ve radyasyonun cinsel etkisi
En yaygın cinsel yan etkiler kadınların çekicilik duygularına zedelenmesinden kaynaklanmaktadır. Bizim kültürümüzde memeler güzelliğin ve kadınlığın bir parçası olarak görülür. Bir kadının memesi alınmışsa partnerinin onu kabul edip etmeyeceği ve cinsel olarak çekici bulup bulmayacağı konusunda güvensizlik oluşabilir.
Memeler ve meme uçları ayrıca birçok kadın için cinsel haz kaynağıdır. Memelere dokunmak kültürümüzde ilişki öncesi ön sevişmenin bir parçasıdır. Pek çok kadın için memelerin uyarılması cinsel heyecanı arttırır.
Meme kanseri tedavisi ise memelere dokunulmasının sağladığı hazzı etkileyebilir. Mastektomiden sonra tüm meme yitirilir. Bazı kadınlar yine de iyileşen yara bölgesine dokunulmasından haz duyar. Bazıları ise oraya dokunulmasından hoşlanmaz ve hatta diğer meme ve meme ucuna bile dokunulmasını istemeyebilir. Mastektomi geçiren bazı kadınlar alınan memenin daha göze görünür olduğu cinsel pozisyonlarda çekingenlik gösterebilir.
Meme cerrahisi veya memelere verilen radyasyon kadınların cinsel arzusunu fiziksel olarak azaltmaz. Benzer şekilde vajinal ıslanma ya da normal genital duyguları hissedebilme veya orgaz olabilme yetilerini de eksiltmez. Son zamanlarda yapılan araştırmalar erken evre meme kanseri olan çoğu kadının ameliyattan sonraki bir yıl içinde iyi dutgusal uyum ve cinsel tatmin elde ettiklerini göstermiştir. Bu çalışmalarda kadınların hiç kanser olmayan kadınlarla benzer bir yaşam kalitesine sahip oldukları belirtilmektedir.
Az da olsa bazı kadınlarda radikal mastektomi sonrasında göğüs ve omuzlarda kronik ağrı görülür. İlişki sırasında bu bölgelerin yastıklarla desteklenmesi ve ağırlığın göğüs ve kollara yüklenmediği pozisyonların seçilmesi bu konuda fayda sağlayabilir.
Meme koruma ameliyatı ve ardından radyasyon terapisi almışsanız memede yaralar olabilir. Ayrıca şekil ve büyüklük açısından da farklılık olabilir. Radyasyon terapisi esnasında deri kızarır ve şişer. Meme de biraz hassaslaşabilir. Ancak meme ve meme uçlarındaki hisler normal haline geri döner.
Meme rekonstrüksiyonunun cinsel etkisi
Meme rekonstrüksiyonu memenin şeklini yeniden oluşturur ancak normal meme hissiyatını geri getiremez. Meme uçlarına hissetmeyi sağlayan sinir derin meme dokusundan geçer ve cerrahi operasyon sırasında bağlantısı kesilir. Yeniden yapılandırılmış memede meme ucuna dokunulduğunda hissedilen haz kaybolur. Yeniden yapılmış bir meme hissin çoğunu kaybeder.
Zamanla rekonstrüksiyon yapılan meme derisi biraz hassasiyet kazanacaktır ancak mastektomi öncesindeki hazzı aynı şekilde vermesi muhtemel olmamaktadır. Ancak meme rekonstrüksiyonu çoğunlukla kadınların vücutları ile ilgili daha rahat olmalarını ve kendilerini daha çekici hissetmelerini sağlar.
Partneriniz üzerindeki etkiler
İlişkilerle ilgili konular da önem taşımaktadır çünkü kanser teşhisi hastayı olduğu kadar partnerini de etkiler. Partnerler çoğunlukla tedavi sonrasında özellikle de cerrahi operasyondan sonra sevgilerini fiziksel ve duygusal olarak nasıl göstermeleri gerektiği konusunda endişe yaşar. Meme kanseri belli koşullarda çiftler için bir olgunlaşma deneyimi olabilir. Partner karar verme sürecinde yer alır ve kadına ameliyat ve diğer tedavilerde eşlik ederse ilişki gelişebilir.
Meme kanseri sonrasında hamilelik
Meme kanserlerinin çoğunun östrojene duyarlı olması nedeniyle kadının meme kanseri tedavisi almış olması durumunda hamilelik sürecindeki yüksek hormon düzeylerinin kanserin nüksetme riskini arttıracağı yönünde genel bir kaygı söz konusudur. Ancak çalışmalar başarılı bir meme kanseri tedavisinden sonra hamileliğin nüksetme riskini arttırmadığını göstermiştir. Ancak yine de çoğu doktor kanseri atlatan hastalara tedaviden sonra en az 2 yıl içinde hamile kalmamalarını önermektedir. Bu sürede herhangi bir erken nükseden kanser teşhis edilebilir ve bu da kadının hamile kalma yönündeki kararını etkileyebilir. Ancak bu iki yıllık bekleme süresi kuvvetli bilimsel kanıta dayanmamaktadır ve erken bir hamilelik zararlı olmayabilir. Ancak kemoterapi ve hormon tedavisi ilaçları fetusu etkileyebileceği için tedavinin tamamlanmasına kadar hamile kalınması çok güvenli değildir.
Kadınların potansiyel nüksetme riskini doktorlarına danışmaları tavsiye edilir. Bazı durumlarda danışma kadınlara karmaşık konular ve annelikler ilgili belirsizlikler ile meme kanserini atlatma konusunda yardımcı olabilir.
Meme kanseri sonrasında menopoz sonrası hormon terapisi
Östrojen düzeyleri ve meme kanserinin gelişimi arasındaki ilişki, çoğu kadını ve doktoru menopoz semptomlarını iyileştirmeyi sağlamak için hormon yenileme terapisi (HYT) adı da verilen post-menopoz hormon terapisini (PHT) tercih etme ya da önermekten çekinmektedir. Ne yazık ki çoğu kadın meme kanseri tedavisinden sonra menopoz semptomları yaşar. Bu doğal yollardan post- menopoz dönemdeki kadınların PHT’yi bırakmaları sonucu veya menopoz öncesi dönemdeki kadınlarda kemoterapi veya ovaryen ablasyonu sonucu ortaya çıkabilir. Tamoksifen ve aromataz inhibitörleri de sıcak basmaları gibi menopoz semptomlarına sebep olabilir.
Daha önceki çalışmalar bir zararını göstermediği için geçmişte doktorlar şiddetli semptomlar yaşayan kadınlara meme kanseri sonrasında PHT önerirdi. Ancak iyi tasarlanmış bir klinik deney olan HABITS çalışmasının bulguları meme kanseri geçirmiş PHT alan kadınlarda yeni bir kanser gelişimi veya nüksetme riskinin ilaç kullanmayan kadınlara göre çok daha fazla olduğunu göstermiştir. Bu sebeple bugün doktorlar daha önce meme kanseri tedavisi görmüş bir kadına PHT verilmesinin doğru olmadığını düşünmektedir.
Belirli menopoz semptomları için PHT’ye alternatif yöntemler doktorlara danışılabilir. Bazı doktorlar fitoöstrojenlerin (soya ürünleri gibi belli bitki kaynaklarından elde edilen östrojen benzeri maddeler) PHT’de kullanılan östrojenlere göre daha güvenli olduğunu belirtmektedir. Ancak meme kanseri tedavisi almış hastalar için soyalı besinler güvenilir görünse de fitoöstrojen desteklerinin güvenliğini tam olarak değerlendiren yeterli bilgi bulunmamaktadır.
Hormonal özellikleri olmayıp sıcak basmalarını tedavi etmede etkili olabilecek ilaçlar arasında antidepresan venlafaksin (Effexor®), tansiyon ilacı olan klonidin ve sinir ilacı olan gabapentin (Neurontin®). Sıcak basmalarının tedavisinde akupunkturun da faydalı olduğu görülmektedir. Tamoksifen kullanan kadınlar için SSRIlar olarak bilinen bazı antidepresanların tamoksifenle etkileşi yaparak etkisini azaltabileceğini unutmamak gerekir. Tamoksifen ve aldığınız ilaç arasındaki etkileşimlerle ilgili olarak doktorunuza danışınız.
Meme kanseri tedavisinden sonra yeni bir doktorla görüşme
Kanser teşhisiniz ve tedavinizin bir noktasında tıbbi öykünüz hakkında hiç bilgisi olmayan yeni bir doktorla görüşme durumunda olabilirsiniz. Teşhis ve tedavinizle ilgili detayları yeni doktorunuza verebiliyor olmanız önemlidir. Bu detayları gelecekte bir zaman bulmaya çalışmaktansa tedaviden hemen sonra almak daha kolay olacaktır. Aşağıdaki bilgilerin elinizde bulunduğundan mutlaka emin olun:
– Her türlü biyopsi ve ameliyatınızdan alınan patoloji raporlarının kopyası
– Cerrahi operasyon geçirdiyseniz ameliyat raporunuzun bir kopyası
– Hastanede yattıysanız doktorların hastaları eve gönderirken hazırladıkları taburcu özetinin bir kopyası
– Radyasyon terapisi aldıysanız tedavi özetinizin bir kopyası
– Sistemik terapi aldıysanız (hormon terapisi, kemoterapi veya hedefli terapi) ilaçlarınızın, ilaç dozlarının ve ilaçları aldığınız zamanların bir listesi
Doktor bu kopyaları kendi kayıtları için isteyebilir ancak her zaman kendiniz için birer kopya saklayın.
Meme kanseri tedavisi sonrasında yaşam tarzında değişiklikler
Kanser olduğunuz gerçeğini değiştiremezsiniz. Değiştirebileceğiniz şey ise mümkün olduğunca iyi hissetmeniz ve sağlıklı olmanızı sağlayacak seçimler yaparak hayatınızın geri kalanını nasıl yaşayacağınızdır. Bu dönem hayatınıza yeni açılardan bakma zamanı olabilir. Sağlığınızı uzun vadede nasıl iyileştirebileceğinizi düşünebilirsiniz. Hatta bazı kişiler buna kanser tedavisi sırasında başlamaktadır.
Daha sağlıklı tercihler yapmak
Birçok kişi için kanser teşhisi bu kişilerin geçmişte pek üzerinde durmamış oldukları sağlıklarına odaklanmalarını sağlar. Daha sağlıklı olabilmek için yapabileceğiniz şeyler var mıdır? Daha iyi beslenmeyi ve daha çok egzersiz yapmayı deneyebilirsiniz. Alkol tüketimini azaltıp tütün kullanmayı bırakabilirsiniz. Stres düzeyinizi kontrol altında tutmak gibi şeyler bile yardımcı olabilir. Bu an hayatınızın geri kalanı için olumlu etkiler sağlayacak değişiklikleri yapmayı düşünmek için iyi bir zamandır. Daha iyi hissedecek ve ayrıca daha sağlıklı olacaksınız.
Sizi en çok endişelendiren şeylere yoğunlaşarak başlayabilirsiniz. Sizin için daha zor olanlar konusunda yardım alın. Örneğin sigarayı bırakmayı düşünüyor ve yardıma ihtiyaç duyuyorsanız ilgili kurumlardan bilgi ve destek alabilirsiniz. Bu tütün bırakma ve destek hizmetleri alışkanlığı bırakma konusunda şansınızı iyi yönde arttıracaktır.
Daha iyi beslenme
Doğru beslenme herkes için zor olabilir anca kanser tedavisi süresince ve sonrasında daha da güç bir hal alır. Tedavi tat duyunuzu değiştirebilir. Mide bulantısı sorunu yaşanabilir. Canınız yemek istemeyebilir ve istemediğiniz halde kilo kaybedersiniz. Ya da kaybedemediğiniz kilolar almış olabilirsiniz. Tüm bunlar çok can sıkıcı sonuçlar yaratabilir.
Tedavi kilo değişimleri veya yeme ya da tat alma problemlerine yol açmış ise bu sorunların zaman içinde daha da kötü bir hal aldığını aklınızda bulundurarak üstesinden gelmek için elinizden gelenin en iyisini yapın. Daha iyi hissedene kadar 2-3 saatte bir küçük porsiyonlar yemenin faydasını görebilirsiniz. Ayrıca bir diyetisyenle, size tedavinin bu yan etkileriyle nasıl başa çıkmanız gerektiği konusunda fikir verecek bir beslenme uzmanıyla görüşme konusunda doktorunuza danışabilirsiniz.
Kanser tedavisinden sonra yapılacak en iyi şeylerden biri sağlıklı beslenme alışkanlıklarının devreye sokulmasıdır. Yediğiniz sağlıklı besinlerin çeşitliliğini arttırmak gibi basit adımlarla uzun vadede sağlanacak faydalar sizi şaşırtacaktır. Sağlıklı kiloya ulaşma ve o kiloyu koruma, sağlıklı bir beslenme düzeni ve alkol alımınızı kısıtlama diğer kanser türleri için riski azaltacağı gibi sağlık açısından da birçok fayda sağlayacaktır.
Dinlenme, bitkinlik ve egzersiz
Bitkinlik olarak tanımlanan aşırı yorgunluk kanser için tedavi gören kişiler arasında çok yaygındır. Bu normal bir yorgunluk değil, dinlenmeyle geçmen bir kemik yorgunluğudur. Bazılarında bu bitkinlik hali tedavi sonrasında çok uzun süre devam ederek bu kişiler için egzersiz ve yapmak istedikleri diğer şeyleri zorlaştırabilir. Ancak egzersiz bitkinliği azaltmada yardımcıdır. Çalışmalar kişisel ihtiyaçları doğrultusunda hazırlanmış bir egzersiz programını izleyen hasların fiziksel ve duygusal olarak daha iyi hissettiklerini ve durumla başa çıkmada daha iyi olduklarını göstermiştir.
Tedavi sürecinin çok kötü durumda ve pasif olarak geçirilmesi halinde zindelik, dayanıklılık ve kas kuvvetinde azalma olması normaldir. Fiziksel aktivite için yapılacak her türlü plan kendi durumunuza uygun olmalıdır. Hiç egzersiz yapmayan bir kişi haftada iki kez tenis oynayan biriyle aynı miktarda egzersiz yapamaz. Birkaç yıldır egzersiz yapmadıysanız, kısa yürüyüşler yapma gibi aktivitelerle yavaş yavaş başlayabilirsiniz.
Herhangi bir şeye başlamadan önce sağlık ekibinize danışınız. Egzersiz planlarınızla ilgili onların görüşünü aldıktan sonra kendinizi yalnız hissetmemek için bir egzersiz arkadaşı bulmaya çalışın. Yeni bir egzersiz programına başlarken yanınızda aile veya arkadaşların olması teşvik edilmeye ihtiyacınız olduğu zamanlarda size gereken desteği sağlayacaktır.
Çok yorgun olduğunuzda aktivitenizi dinlenme ile dengelemeye ihtiyaç duyarsınız. İhtiyacınız olduğunda dinlenmek normaldir. Bazen tüm gün çalışmaya ya da tüm ev işini üstlenmeye alışmış kişiler için dinlenmeye zaman ayırmak zor olabilir ancak bu dönem kendinize aşırı yüklenme için uygun zaman değildir. Bedeninizi dinleyin ve ihtiyaç duyduğunuzda dinlenin.
Egzersizin fiziksel ve duygusal sağlığınızı iyileştirdiğini unutmayın.
– Kardiyovasküler (kalp ve dolaşım) formu geliştirir.
– İyi bir diyetle birlikte sağlıklı olup sağlıklı kalmanıza yardımcı olur.
– Kaslarınızı kuvvetlendirir.
– Bitkinliği azaltarak size daha fazla enerji verir.
– Anksiyete ve depresyonun azalmasına yardımcı olur.
– Daha mutlu hissetmenizi sağlar.
– Kendinizle ilgili daha iyi hissetmenizi sağlar.
Ve uzun vadede düzenli fiziksel egzersizin sağladığı diğer sağlık faydaları yanı sıra bazı kanserler için riski azaltmaya yardımcı olduğu da bilinmektedir.
Meme kanserinde tedavi daha fazla işe yaramıyorsa
Bir tür tedaviden sonra kanser gelişmeye devam eder veya nüksederse başka bir tedavi planının kanseri iyileştirme ya da en azından daha uzun yaşamayı ve daha iyi hissetmeyi sağlayacak yeterli küçülmeyi sağlama ihtimali bulunur. Ancak kişi pek çok farklı tedavi yöntemlerini denemiş ve kanser hiç iyileşmemişse, hastalığın tüm tedavilere dirençli olduğu anlaşılır. Bu durumda yeni bir tedavinin olası olumlu etkileri karşısında kötü yanlarını değerlendirmek önemlidir. Bu konuya herkes farklı açılardan bakar.
Birçok tıbbi tedaviden geçip artık hiçbirinin işe yaramıyor olduğunu görmek kanserle savaşta beklide en zor kısımdır. Doktorunuz size yeni seçenekler sunabilir fakat belli bir noktada tedavinin sağlığınızı iyileştirme ya da sonuç veya kurtulma şansınızı arttırma olasılığının pek olmadığını göz önünde bulundurmak gerekir.
Gidebildiğiniz yere kadar tedaviye devam etmeyi istiyorsanız tedavinin sağlayacağı her türlü faydayı düşünerek bunları olası risk ve yan etkilerle karşılaştırmanız gerekir. Birçok durumda doktorunuz kanserin değerlendirmeye aldığınız tedavi yöntemine nasıl yanıt vereceğini kestirebilir. Örneğin doktor daha fazla kemo veya radyasyonun işe yarama oranının %1 olduğunu söyleyebilir. Bazı kişiler yine de bu tedaviyi almak ister. Ancak bu planı için sebeplerinizi iyi düşünmek ve anlamak önemlidir.
Kararınız ne olursa olsun kendinizi mümkün olduğunca iyi hissetmeniz gerekir. Bulantı ve ağrı gibi her türlü semptomunuzu mutlaka danışın ve tedavi edilmesini sağlayın. Bu tip tedaviye (palyatif) hafifletici bakım adı verilir.
Hafifletici bakım semptomların giderilmesine yardımcı olur ancak hastalığı iyileştirmesi beklenmez. Kanser tedavisi ile bir arada verilebilir hatta kanser tedavisi olabilir. Aradaki fark tedavinin amacıdır—iyileştirici bakımın esas amacı yaşam kalitenizi artırmak veya mümkün olduğunca uzun süre boyunca mümkün olduğu kadar iyi hissetmenizi sağlamaktır. Zaman zaman bu ağrı ve bulantı gibi semptomların giderilmesi için ilaç kullanılarak olur. Bazen ise semptomları kontrol etmek için kullanılan tedaviler kanseri tedavi etmek için kullanılanların aynılarıdır. Örneğin kemiklere sıçramış bir kanserde kemik ağrısını azaltmak için radyasyon kullanılabilir. Ya da tümörü küçültmek ve bağırsaklara sıçramasını önlemek için kemo kullanılabilir. Ancak bu uygulamaların şekli kanseri tedavi eden uygulamalarla aynı değildir.
Bazen özel bakımdan faydalanabilirsiniz. Burada hastalıktan ziyade insanı iyileştiren özel bakım verilir; hayatın uzunluğuna değil kalitesine odaklanılır. Çoğu zaman bu bakım evde verilir. Kanseriniz üstesinden gelinmesi gereken sorunlar yaratıyor olabilir ve bu özel bakım sizin rahatlamanıza odaklanmaktadır. Bu özel bakımın genellikle kemo ve radyasyon gibi tedavilerin sonu demek olduğunu ve kanserinizin ya da diğer sağlık durumlarınızın yol açtığı sorunlar için tedavi olamazsınız anlamına gelmediğini unutmamak gerekir. Bu özel bakımda mümkün olduğu kadar dolu yaşayabilmeniz ve bu zorlu süreçte kendnizi mümkün olduğu kadar iyi hissetmenize odaklanılır.
Umudun kaybedilmemesi de çok önemlidir. Tedavi için pek yüksek ümidiniz olmasa da ailenizle ve arkadaşlarınızla geçireceğiniz, sizin için mutluluk ve anlam dolu zamanlar için her zaman umut vardır. Kanser tedavinizde bu dönemde ara vermek hayatınızdaki en önemli şeylere tekrar dönüp bakma fırsatı verir. Hep yapmak istediğiniz şeyleri yapmak ve artık yapmak istemediğiniz şeyleri de bırakmak için en uygun zaman budur. Kanser sizin kontrolünüz dışında olsa da yapabileceğiniz tercihler bulunmaktadır.
